Zondagavond, 18 november 2012, heeft de politie Fryslân een 45-jarige man van Nederlandse afkomst uit Oudwoude aangehouden. Hij wordt verdacht van de verkrachting en moord van de 16-jarige Marianne Vaatstra op 1 mei 1999 in een weiland bij Veenklooster.

Meteen na afloop van de aanhouding is de familie van Marianne Vaatstra op de hoogte gesteld. We realiseren ons dat deze aanhouding een belangrijk en emotioneel moment is voor alle betrokkenen in het gebied, in het bijzonder de nabestaanden van Marianne.

Hoewel de aanhouding al sinds vanochtend in het nieuws is, hebben wij er bewust voor gekozen eerst de dubbelcheck bij het NFI af te wachten.

De uitkomst daarvan kan ik u nu meedelen: het dna-profiel van de aangehouden verdachte matcht met het dna-profiel van het daderspoor.

Het verwantschapsonderzoek heeft tot een doorbraak geleid. De bereidheid onder de bevolking om mee te doen was zeer groot. Deze grote deelname heeft de kans op succes vergroot. Zonder toepassing van deze nieuwe opsporingsmethode zouden we deze stap nu niet hebben kunnen zetten.

De politie is de verdachte op het spoor gekomen via het grootschalig DNA-verwantschapsonderzoek dat vorige maand gestart is. Zijn profiel was één van de vele profielen die sindsdien door het NFI zijn vergeleken met het DNA-profiel van de dader.

Verwantschapsonderzoek maakt gebruik van de mannelijke Y-chromosomale profielen die vrijwel onveranderd overgaan binnen de mannelijke lijn van een familie. Van meerdere afgenomen profielen werden overeenkomsten gevonden met het dna-daderprofiel.

Deze profielen bleken zich allemaal binnen één familielijn te bevinden. Om een grotere mate van verwantschap te kunnen vaststellen, zijn binnen deze familie de Y-str profielen opgehoogd. Daarnaast is van hen een autosomaal profiel vervaardigd dat uniek is voor iedere persoon. Deze opgemaakte autosomale profielen zijn vergeleken met het DNA-profiel van de dader. Hieruit kwam een 100% match naar voren met deze verdachte.

De verdachte viel binnen de doelgroep van mannen die op 1 april 1999 woonachtig waren binnen een straal van 5 kilometer van de plaats delict en tussen 16 en 60 jaar oud waren. Hij ontving een uitnodiging om vrijwillig DNA af te staan en heeft een afweging gemaakt om mee te doen.

Het doel van verwantschapsonderzoek is met deze aanhouding bereikt. De focus ligt nu op het strafrechtelijk onderzoek naar de verdachte. Wij zullen zoals wij hebben beloofd al het materiaal van het verwantschapsonderzoek met zorg behandelen.

De Korpschef:
Als OM en politie hebben we in dit onderzoek veel van de bevolking gevraagd. Die medewerking hadden wij nodig om het verwantschapsonderzoek een zo groot mogelijke kans te geven. Daarom zijn wij in de communicatie over het verwantschapsonderzoek open en transparant geweest. Dat is ook de reden dat wij over deze aanhouding zo open mogelijk zijn. Wij vinden dat van belang voor de rust en de duidelijkheid voor de bevolking in het gebied. Wij hebben vandaag opnieuw gemerkt dat de mensen in Achtkarspelen, Dantumadiel en Kollumerland c.a. enorm meeleven. Ook buiten deze gebieden is het bericht van de aanhouding als het nieuws van de dag en zelfs van het jaar ontvangen. Sta ons echter toe om onze taak als openbaar ministerie en politie ook nog steeds zorgvuldig uit te voeren. Wij hebben ook de verantwoordelijkheid om rekening te houden met de belangen van de rechtsgang. Wij willen daarin de rechten van de verdachte respecteren. Hij zit nu in de zogenoemde beperkingen en mag alleen contact hebben met zijn advocaat. Dat betekent dat hij zich op dit moment niet kan verweren tegen wat wij als politie en justitie verklaren. Wij zullen daarom op dit moment niet verder uitweiden over de verdachte of zijn achtergrond.

Ook al heeft ons opsporingsonderzoek dertien jaar geduurd, het strafrechtelijke proces begint vandaag pas. Het verdere onderzoek is nu in volle gang. Vanochtend is opnieuw DNA afgenomen en dat is vanmiddag wederom vergeleken door het NFI met het DNA van de dader, met bevestiging van de match. Daarnaast heeft een huiszoeking plaatsgevonden. Vanmiddag is het verhoren van de verdachte gestart. U zult begrijpen dat antwoorden op vragen over het hoe en waarom nu nog niet duidelijk zijn. Er werken momenteel 12 rechercheurs aan de zaak.

Zolang als wij nog bezig zijn met het onderzoek in de woning van de verdachte, willen we daar graag ongestoord en met voldoende ruimte kunnen werken. Daarom blijft tot nader bericht de betreffende straat afgesloten. De hele dag zijn onze politiemensen bij de afzetting en de wijkagenten goed in contact gebleven met de bewoners in het hele gebied. Wij hebben daardoor ook het beeld dat de sfeer in het gebied rustig en ingetogen is en dat ook de bewoners het verdere verloop van het onderzoek afwachten. We hebben ook zorg gedragen voor de familie van de verdachte. In goed overleg is zijn gezin tijdelijk naar een rustige plaats elders gegaan. Niet alleen op straat blijven we actief in verbinding, ook de social media houden we goed bij om te kunnen aanvoelen en duiden wat er leeft.

Zoals bekend is dit de eerste keer in Nederland dat we een grootschalig DNA-verwantschapsonderzoek hebben uitgevoerd. De ervaringen en resultaten in de zaak van Marianne Vaatstra zullen van groot belang zijn voor andere lopende en toekomstige onderzoeken. U zult begrijpen dat wij de stappen die we in het onderzoek hebben gezet, op enig moment willen delen met andere rechercheteams. Dat kan echter pas ten volle na afronding van het onderzoek en de rechtsgang.

Burgemeester Bilker:
Het DNA verwantschapsonderzoek heeft, nog sneller dan verwacht, geleid tot de aanhouding van een verdachte. De gevoelens die dit in de samenleving en bij het gemeentebesturen oproept zijn tweeërlei.

Het gevoel dat overheerst is een gevoel van opluchting, dat het opsporingsonderzoek naar deze vreselijke misdaad, dat vastgelopen leek, op basis van nieuwe aanwijzingen weer vlot getrokken is. Het onderzoek moet nu verder conform het Nederlandse recht zijn beloop hebben en dat is goed.

Tegelijkertijd merken en zien wij ook de grote impact die de aanhouding van een verdachte in een zaak als deze heeft in een dorpsgemeenschap als die van Oudwoude. Dat is alleszins begrijpelijk en van de kant van gemeentebesturen vraagt ook dat aspect aandacht en begeleiding. In dat verband vindt er morgenavond in Oudwoude en in de Westereen een besloten bewonersbijeenkomst plaats. Ondertussen houden wij een goed contact met de betrokken families.

Nu is het allereerst zaak dat Openbaar Ministerie en politie het opsporingsonderzoek op zorgvuldige wijze kunnen vervolgen en wellicht afronden.

Hoofdofficier van justitie:
Met deze aanhouding gaat het onderzoek naar de moord op Marianne Vaatstra een nieuwe fase in. Waar we de afgelopen maanden zo veel mogelijk informatie hebben gedeeld met de nabestaanden, de bevolking en de media, past ons in deze fase meer terughoudendheid.

Voor ons staat nu voorop het strafrechtelijk onderzoek tot een goed eind te brengen. De verdachte heeft recht op een eerlijk proces.

Wij hebben een verdachte aangehouden op basis van een DNA-match. Dat is iets anders dan dat de zaak al is opgelost of de conclusie dat de verdachte schuldig is. Donderdag 22 november a.s. wordt de verdachte voorgeleid aan de rechter-commissaris.

Al eerder hebben we de bevolking in het gebied bedankt voor hun bereidheid om mee te werken aan de oplossing van deze zaak. Het feit dat het grootste deel van alle opgeroepen mannen daadwerkelijk hun DNA vrijwillig heeft afgestaan, tekent de grote betrokkenheid van de mensen bij de oplossing van dit misdrijf. Het grootschalig bevolkingsonderzoek heeft dankzij hen in alle kalmte en rust kunnen plaatsvinden.